Liber vitae fraternitatis sancti Stephani
Pergament - 108 Pag. + I Bl. (Paginierung mit Kugelschreiber im unteren Blattrand; zusätzlich foliiert 1-54; Blattverlust jedenfalls nach p. 8) - 25,2 x 17,3 cm - Mainz - begonnen 1315-1320, ab p. 29 ca. 1480, fortgesetzt bis 1790
Schrift und Ausstattung
Beginn in Textura, rubriziert. p. 2 Fleuronné-Initiale. p. 1 aufgeklebter Kupferstich von Nikolaus Person mit dem hl. Stephanus bei der Vision des offenen Himmels; an einem Berghang, ohne Verfolger. Inschrift: "S. Stephanus Protomartyr. Ecclesiae Moguntinae Patronus".
Geschichte der Handschrift
Aus dem Besitz der Bruderschaft St. Stephan in Mainz; wahrscheinlich im Archiv des zugehörigen Kollegiatsstifts aufbewahrt. Nach dessen Aufhebung (9. Juni 1803) in das Stadtarchiv gelangt.
Literatur
Brück, Anton Philipp: Zur Geschichte der Pfarrei und "deren einverleibten Bruderschaft genannt Exulum" bei der Stiftskirche St. Stephan in Mainz, in: Johannes Feuerbach (Hrsg.): Festschrift zum sechshundertjährigen Bestehen der Sankt Stephanskirche in Mainz, Mainz 1938, S. 5-26.
Dertsch, Richard: St. Stephan. Liber Vitae. Register, Verkartung 4.2.-29.8.1937; Überarbeitung 6.11.-18.12.1974, masch. [Stadtarchiv Mainz, z.T. mit Korrekturen von Ludwig Falck 1986].
Gerlich, Alois: Das Stift St. Stephan zu Mainz. Beiträge zur Verfassungs, Wirtschafts und Territorialgeschichte des Erzbistums Mainz (Jahrbuch für das Bistum Mainz. Ergänzungsbände 4), Diss. Mainz 1948, Mainz 1954.
Dertsch, Richard (Bearb.): Stadtarchiv Mainz. Findbuch zu Bestand 1-29, im wesentlichen Akten und Amtsbücher der kurfürstlichen Zeit, überprüft u. neubearb. (ursprüngl. Abfassung 1936 ff.), masch. Mainz 1979, o.S.
Mathy, Helmut: Tausend Jahre St. Stephan in Mainz. Ein Kapitel deutscher Reichs und Kirchengeschichte. Mit einem Anhang über die letzte Visitation des Stiftes 1780/1781, Mainz 1990.
Eränzung 27.8.2021:
Falk, Franz: Zum rotulus aus dem liber vite ecclesiae s. Stephani Moguntiae, in: Studien und Mitteilungen aus dem Benediktiner- und dem Cistercienserorden 5/2, 1883, S. 389-393
Abbildungen
p. 1 [Mathy 1990, S. 2]
p. 2 [Mathy 1990, S. 11; Detail]
p. 3 [Mathy 1990, S. 15]
Einband
Heller Ledereinband über Holz mit zwei Schließen; die jeweils fünf Buckel entfernt. 16. Jh. Rollen, u.a. eine Ranke mit Profilbüsten; überlappende geometrisierte Pflanzen.
Fragment
Im Falz mehrfach Pergamentstreifen einer zweispaltigen Handschrift in Textualis.
Inhalt
p. 2 Gereimtes Prooemium; Inc.: Hic est liber vite / Mille ducentarum confratres ecclesiarum / Sunt, qui Stephanice subveniunt fabrice ...; darin der deutsche Vers: "Danc habe der vende / sine vers sint wole hende / An wiezer wende bit / scrift gut wirde sin ende" (nach Einschätzung von Rudolf Steffens moselfränkische, bietet "bit" für "mit").
p. 2-28 Liber vitae fraternitatis sancti Stephani (Grundbestand mit Ergänzungen). Früheste Anlage p. 2-3, 1. Nachtrag p. 4-5, 2. Nachtrag p. 5-9, 11-115
- p. 3 Inc.: Hec sunt nomina christifidelium, sed vivorum atque mortuorum, Qui ad fabricam ecclesie sancti Stephani legaverunt et in vita sua ordinaverunt et inscribi se fecerunt, Quorum memoria in IIII temporibus sollempniter cum magniis vigiliis et missa animarum in perpetuum peragitur ... Erste Namen: Erzbischof Peter von Aspelt (gest. 1320) und der Dekan von St. Stephan Hildebrandus (1315-1334).
- p. 6 >Hic recitentur nomina fratrum et sororum nostrorum defunctorum post offertorium vel post elevationem coram fratribus presentibus<; Inc.: Fraternitas in Kirchberg ...
- p. 7-8 (gleichzeitig mit p. 6) >Hec sunt nomina vivorum et mortuorum, qui legaverunt fabrice ecclesie sancti Stephani<; Inc.: Fraternitas sancti Stephani in Frankenvort ...; Zwischentitel p. 8 (dto.) >Fraternitas sancti Stephani in Prumheim<.
- p. 9 Segnung neuer Mitglieder der Fraternitas, Anfang wohl verloren; heutiges Inc.: Deus miserat et benedicat nobis Illuminet Ut cognoscamus in terra viam tuam ...
- p. 10 Nachtrag: >In assumptione fratrum et sororum ad fraternitatem sancti Stephani<; Inc.: Adiutorum nostrum in nomine domini ...
- S. 11-22 Namensregister (p.15-22 Nachträge bis ca. 1700 von vielen unterschiedlichen Händen), Inc.: Item Heilmannus socius quondam ecclesie nostre et Decanus sancte crucis fecit lampadem et lumen perpetuum ad remedium omnium animarum ...
- p. 23-24 >Hii sunt census ad luminaria ecclesie sancti stephani<.
- p. 25 Hii sunt census ad fraternitatem sancti Stephani, sancti Petri, sancti Victoris pertinentes videlicet duo maldra…
- p. 26-28 Inc.: Hii est census sociorum ecclesie sancti stephani quod legavit Nicolaus quondam vicarius ecclesie predicte ad candelas habendas in die purificationis… Mit Nachträgen auf mehreren Seiten.
p. 29-106 Nachtrag, angelegt ca. 1480, Bastarda, rubriziert. Inc. Hec sequentia sunt nomina fratrum et sororum defunctorum ex fraternitate ecclesie Sancti Stephani Maguntini, qui decesserunt …; es folgt Namensregister (Grundbestand p. 29-35, Nachträge ab 1481 letzter Eintrag 1790).
p. 107-108 Nekrologeinträge 1515-1520.
Permalink